Turizm sektörünün en önemli sorunlarından birisi olan ve güncelliğini hiç yitirmeyen kalifiye elaman eksikliğine dair turizm profesyonelleri, sorunun her ne kadar “pandemiden sonra” diye nitelense bile aslında çok daha öncelerde var olduğunu, pandeminin sadece süreci hızlandırdığını belirtiyorlar. Sorun için otellerin, insan kaynakları politikaları olarak aldığı ve uyguladığı yöntemler, yerinde ve olumlu olsa dahi sorunun büyüklüğünden ötürü yetersiz kaldılar. Türkiye gibi turizmin, ekonominin en önemli kalemlerinden olan bir ülkede, bu soruna devletin çok daha radikal ve reel çözümler getirmesi konusunda sektörün tüm bileşenleri görüş birliği içindeler. Zira bu durum, sektörün büyüme potansiyelini ve hizmet kalitesini olumsuz yönde etkileyen temel faktörlerden biri olarak, gittikçe büyüyen bir tabloyla güncelliğini hep koruyacak.

Turizm Profesyonelleri, Kalifiye Eleman Sorunun Nedenleri İçin Ne Söylüyorlar?

Dönemsellik: Kalifiye elemanlar, 12 ay açık olan şehir otelleri ve bazı resort oteller haricinde, tesisisin kapalı olduğu zamanlarda, işsiz ve güvencesiz kaldığından, düzenli bir gelir ve istikrarlı bir iş güvenliği arayışıyla başka sektörlere geçmeyi tercih ediyorlar. Durumun yansıması olarak, kıyı otellerindeki personel eksikliği şehir otellerindeki personel sirkülasyonunu da olumsuz etkiliyor. En önemli sonuç olarak ise bu neden, gençlerin turizmi bir meslek dalı olarak görmemesine, geçici bir iş kolu olarak görmesine ve yeni jenerasyonun kaybına yol açıyor.

Çalışma koşulları: Turizm sektörünün dinamikliği, otellerin 24 saat yaşayan bir mekanizma olması beraberinde uzun ve yorucu çalışma koşullarını getiriyor. Bununla beraber yönetimsel sorunlar, aylık izin gibi sorunları yaşayan, aldıkları ücreti emeğe göre düşük bulan, farklı sektörlerde aynı meslek mensuplarını bünyesinde bulunduran firmaların ücret skalaları, piyasa koşullarını kıyaslayan kalifiye elemanlar, başka sektörlere geçmeyi tercih ediyor. Bu durum iş-yaşam dengesine önem veren genç kuşağını da olumsuz etkiliyor.

Barınma Sorunu: Konaklama ihtiyacı duyan çalışanlara tahsis edilen lojmanların yetersiz koşulları, çalışanların iş performansı, motivasyonu ve genel memnuniyeti üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratıyor. Konforsuz lojmanlar, çalışanların işlerine devam etme motivasyonunu düşürebiliyor. Uzun vadede bu durum, işten ayrılmalara neden olabiliyor. Çalışanlar, daha iyi yaşam koşulları sunan başka iş fırsatlarını değerlendirme eğilimine giriyorlar. Ayrıca lojman olamayan bir yerde, çalışanın kendisinin ev tutması da bu ekonomide tercih ettikleri bir seçenek olmadığından, sektör değişimlerine sebep oluyor.

Uzun vadeli kariyer planlaması yapılamaması: Kalifiye elemanlar ve özellikle Z kuşağı, turizm sektöründe çalışmayı cazip bulmadıkları gibi, uzun vadeli kariyer planları yapabileceklerine de inanmıyorlar. Bunun nedeni personelin aidiyet duygusunun geliştirilememesi ile örtüşüyor. Zira her sene kısa süreli sezonluk bir iş için, üstüne bir de ortalamanın çok altında bir maaş ve fiziki zorlukları olan çalışma koşulları sunan sektör olması, günümüz gençlerini, turizmin sıkıcı ve geçici bir iş olarak görmesine ve kariyerlerine bir katkısı olamayacağını düşünmesine sebep oluyor. Ayrıca dijital çağda büyüdükleri için teknolojiye önem veriyorlar ve turizmde çalışmak onlar için daha geleneksel ve fiziksel bir iş; bu da ayrı bir etken. Kariyerlerine yön çizecekleri bir rol model bulmakta zorlanan kalifiye elemanlar ve turizm okullarından mezun olan gençler başka sektörlere yöneliyorlar.

Stajyer öğrencilerin durumu: Turizm bölümlerinde okuyan stajyerler, tesislere sadece deneyim alanı yaşamak ve gerçekte öğrendiklerini nasıl uygulayabileceklerini gösterebilecekleri bir alan bulma hayaliyle, teoriyi pratiğe taşımak için geliyorlar. Onları kadrodan saymak, normal çalışan kadar performans beklemek gelen stajyerin beklentisiyle uyuşmuyor. Devamında bıkkınlık duygusu ve sektörde çalışmama kararı geliyor ve maalesef bu sektörde çalışmayı düşünmüyorlar.

Sorunun Çözümü İçin Görüşler Neler?

Sektörün en önemli sorunu olan nitelikli eleman sorunu için oteller kendi istihdam politikalarını belirleyerek, çözüm adına önemli adımlar atıyorlar. Personellerine konforlu yaşam alanı, servis imkanları ve eğitim fırsatları veriyorlar. Mesleki eğitim veren liseler ve üniversitelerle iş birliği yapıyor, kariyer günlerine katılıyor, işe girişlerin gerçekleşmesiyle departman beceri eğitimleri gerçekleştiriyor, çevrimiçi eğitim sistemleriyle kendilerine tanımlanan özel eğitimlerle sürekli eğitim hakkı sağlıyor, dil becerilerini geliştirmeleri için çeşitli fırsatlar sunuyorlar. Mentor olarak yeterli eğitimi almış olanlarla öğrencileri bir araya getirip mentorlük çalışması yapılmasını sağlıyor, mezuniyet sonrasında ise hedefleri doğrultusunda istihdam garantisi ve kariyer geliştirme alanında koçluk hizmeti veriyorlar. Yurt dışından eleman temininden önce kendi gençlerini kazanmayı hedefleyen otellerimiz, sektör adına önemli adımlar atsa da sorunun kalıcı çözümü için maalesef yeterli olmuyor. Nitelikli eleman açığı için, her ne kadar birtakım zorluklar barındırsa da aracı firmalar aracılığıyla yurt dışından eleman temin etme yolunu seçiyorlar. En önemli sorun olan mevsimlik çalışmanın dezavantajlarından kurtulmak için devlet politikaları ve desteği ile yapılabilecekler için öneri olarak: Mevsim dışında çalışma fırsatları yaratma: Mevsimlik çalışanlar için yıl boyunca sürdürülebilir istihdam yaratmak adına turizm destinasyonlarının sezonlarını genişletmek önemlidir. Bu amaçla, sağlık, kültür, spor, kongre turizmi gibi alanlarla turizm sezonu uzatılabilir ve otelcilik sektöründe sürekli istihdam sağlanabilir. Yıl boyu açık kalabilecek ek hizmetler: Spa, wellness, restoranlar, etkinlikler sunarak, mevsim dışı dönemlerde de talep yaratılabilir. Mevsimlik çalışanlara devlet desteği: İşsizlik ödeneği kapsamının genişletilmesi mevsimlik çalışanlar için önemli bir çözüm olabilir. Mevsimsel işsizliğe karşı, devlet tarafından sağlanan işsizlik ödenekleri ya da sosyal güvence paketleriyle çalışanların gelir kayıpları minimize edilebilir. Bu konuda STK’lar ve sendikalar tarafından ilgili bakanlıklara taleplerin sürekli olarak iletilmesi suretiyle konunun gündemde tutulması çözüm sağlayabilir. Mevsimsel çalışan havuzları oluşturma: Otellerin bir araya gelerek mevsimlik çalışan havuzları oluşturmasıyla, mevsimsel çalışanların farklı tesislerde iş bulabilmesi sağlanabilir.

Devletin İzlemesi Gereken Politikalar:

-Sektörün bir Turizm Meslek Yasa Tasarısı olmalıdır. Turizm Bakanlığı’nın çalışan işgücünün haklarını koruyucu yaptırımlarda bulunması gerekmektedir.

-Kalifiye eleman sorununun otellerin bir sıkıntısı olarak görülmesinin ötesinde sektörel kalkınma planları arasında yer alması gerekiyor. Devlet, turizm işletme sahiplerine ve potansiyel personellere daha fazla destek sağlamalıdır.

-Çalışma saatleri düzenlemesi veya fazla mesai ücretlerinin ödenmesini garanti altına alan ve işçi haklarını koruyan politikalar geliştirilmelidir.

-Devlet, turizm sektörüne yönelik eğitim programlarını yaygınlaştırarak, üniversiteler ve meslek liselerinde turizm odaklı bölümlerin geliştirilmesini teşvik etmelidir. Bu programlar kapsamında uygulamalı eğitimler artırılarak, staj yapmanın zorunlu hale gelmesi sağlanabilir. Özel sektör ile ilişkilerin sıkı kurulup, sektörün ihtiyacı olan derslerin oluşturulmasına yönelik danışma kurulları oluşturulması gereklidir.

-Kalifiye çalışan yetiştirilmesi için devlet, özel sektörde çalışanların mesleki eğitim ve sertifikasyon programlarına katılımını teşvik eden, eğitim masraflarının karşılanması veya vergi indirimi gibi destekler sağlayabilir.

-Özellikle gelişmemiş veya gelişmekte olan turizm bölgelerinde, turizm sektöründe çalışmak isteyen gençlere yönelik burs programları, istihdam garantili eğitim projeleri gibi teşvikler uygulanabilir.

-Kamu ile turizm sektöründe hizmet veren firmalar, ortaklaşa projeler geliştirerek, iş başı eğitimi ve mentorluk programları oluşturulabilir. Bu projeler, kamu kaynaklarının etkin kullanımını sağlarken, sektörün ihtiyaç duyduğu iş gücünün yetişmesini sağlar.

Sektör duayenleri turizm sektöründeki istihdam sorununun, sadece bugünü değil, geleceği de tehdit ettiğini, kalifiye personel eksikliğinin, ilerleyen yıllarda otellerin kalitesini düşürebileceğini, misafir memnuniyetini azaltabileceğini ve sektörün sürdürülebilir büyümesini tehlikeye atabileceğini ve ivedilikle çözülmesi gerektiğini vurguluyorlar. 

Turizm Proje Dergisi Özel Haber